भारतात झपाट्याने वाढत चाललेल्या महानगरामध्ये बेंगळुरूचा समावेश आहे. “आयटी सिटी” अशी या महानगराची ओळख बनली आहे. इतर महानगरांप्रमाणे इथेही सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था बिकट झाली आहे. या दृष्टीने युवा आर्किटेक्ट श्री चेतन सोड्ये यांनी बेंगळुरू येथील न्यू इंडियन एक्स्प्रेस या इंग्रजी वृत्तपत्रात व्यक्त केलेली मते असलेला लेख त्यांनी आपल्या पोर्टल साठी मराठीत अनुवादित केला असून तो पुढे देत आहे. या लेखात सुचविण्यात आलेल्या उपाययोजना इतरही महानगरांना निश्चितच लागू पडतील अशा आहेत.
अल्प परिचय : चेतन सोडये हे ‘WRI इंडिया’ च्या सस्टेनेबल सिटीज आणि ट्रान्सपोर्ट प्रोग्रामचे प्रोग्राम मॅनेजर आहेत. सक्रिय गतिशीलतेत विशेष प्राविण्य असलेल्या, त्यांच्या संशोधनाचा उद्देश शहरी डिझाइन सुधारून शहरांमध्ये रस्त्यांची सुरक्षा आणि राहण्यायोग्यता वाढवणे आहे.
सध्या बेंगळुरूमध्ये कार्यरत असलेले चेतन, अनेक राष्ट्रीय, राज्य आणि शहर एजन्सींसह स्थानिक परिसंस्थेसह सहकार्य करून सुरक्षित रस्ते आणि शहरी गतिशीलता उपक्रमांचे नेतृत्व करतात. त्यांच्या अविचल समर्पणाचा उद्देश शहरी गतिशीलता, सुरक्षा गाईडलाइन आणि सर्वांसाठी प्रवेशयोग्यता वाढवणारे नाविन्यपूर्ण क्रांतिकारी उपाय अंमलात आणणे आहे, ज्यामुळे शहरे अधिक सुरक्षित, समावेशक आणि लवचिक बनतात.
शहरी क्षेत्रात अनुभव असलेल्या चेतन यांचे कौशल्य शहरी गतिशीलतेच्या विविध क्षेत्रांमध्ये पसरलेले आहे, ज्यामध्ये मानवी केंद्रित रस्ते आणि सार्वजनिक जागा सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित केले आहे.
चेतन यांनी यापूर्वी प्रसन्ना देसाई आर्किटेक्ट्स, पुणे येथे प्रोजेक्ट लीड म्हणून काम केले आहे. पुणे स्मार्ट सिटी इनसेप्शन, पुणे सायकल प्लॅन आणि अर्बन सायकल डिझाइन गाईडलाइन यांसारख्या काही प्रमुख प्रकल्पांमध्ये त्यांनी शहरव्यापी उपक्रमांचे नेतृत्व केले आणि उपक्रमांच्या चांगल्या डिझाइन आणि अंमलबजावणीसाठी गाईडलाइन विकसित केली.
चेतन यांनी पुणे विद्यापीठातून आर्किटेक्चरमध्ये पदवी आणि CEPT विद्यापीठातून शहरी डिझाइनमध्ये मास्टर्स केले आहे. त्यांच्या पदव्युत्तर संशोधन प्रबंधाचे शीर्षक ‘डिझाइन फॉर सस्टेनेबल मोबिलिटी’ – कॉम्पॅक्ट, चालण्यायोग्य आणि प्रवेशयोग्य ट्रान्झिट फ्रेंडली शेजार तयार करणे, हे भारताच्या गृहनिर्माण आणि शहरी व्यवहार मंत्रालयाच्या ट्रान्झिट ओरिएंटेड डेव्हलपमेंटवरील राष्ट्रीय हँडबुकमध्ये प्रकाशित झाले आहे.
चेतन सोडये यांना सायकल चालवणे फारच आवडते. ते चालणे आणि सायकलिंग उपक्रमांमध्ये सतत सहभाग घेत असतात. न्यूज स्टोरी टुडे परिवारात श्री चेतन सोडये यांचे हार्दिक स्वागत आहे.
– संपादक
बेंगळुरूमध्ये लोकांसाठी जोपर्यंत फुटपाथची व्यवस्थित व्यवस्था होत नाही, सुरक्षित आणि चांगल्या प्रकारे डिझाइन केलेले फुटपाथ उपलब्ध होत नाही तो पर्यंत त्यांनी सार्वजनिक वाहतुकीकडे वळवण्याचे आवाहन फोल ठरेल, यात काही शंकाच नाही.
बेंगळुरूमध्ये काही ठिकाणे वगळता, बहुतेक ठिकाणी फुटपाथ नाहीत किंवा अत्यंत खराब स्थितीत आहेत, ज्यामुळे लोक त्यांचा वापर करण्यास नाखूष असतात. ते त्यांच्या स्वतःच्या वाहनांचा वापर करणे किंवा रस्त्यावर चालणे पसंत करतात. आणि जिथे योग्य फुटपाथ आहेत, तिथे बहुतेक बेकायदेशीर अतिक्रमण झालेले आहेत.
इंडियन रोड काँग्रेस (IRC) 103-2012 नुसार, फुटपाथ मोजमापासाठी मानक, नियम आहेत. व्यावसायिक क्षेत्रांसाठी, फुटपाथची किमान रुंदी 2.5 मीटर असावी आणि उच्च-तीव्रतेच्या व्यावसायिक क्षेत्रासाठी, किमान रुंदी 4 मीटर असावी. दुकानाच्या समोरच्या भागासाठी, किमान रुंदी 3.5-4.5 मीटर असावी.
वर्ल्ड रिसोर्स इन्स्टिट्यूट, इंडिया चे कार्यक्रम व्यवस्थापक चेतन सोडये म्हणतात, “कुठल्याही परिस्थितीत, अडथळ्यांपासून मुक्त किमान रुंदी 1.8 मीटर असावी. परंतु याचा अर्थ असा आहे की जर फुटपाथवर झाडे किंवा कोणत्याही बाबी असतील तर अडथळ्यांच्या रुंदीच्या पलीकडे 1.8 मीटरने रुंदी वाढवावी. “शहरी गतिशीलतेमध्ये फुटपाथच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेवर जोर देताना, सोडये म्हणतात, “शहरी गतिशीलता मोजली जाते की एका तासात एका दिशेने दिलेल्या रुंदीमध्ये किती लोक चालू शकतात.
ट्रान्सफॉर्मेटिव्ह अर्बन मोबिलिटी इनिशिएटिव्ह च्या प्रवासी प्रवास क्षमतेच्या अभ्यासानुसार, जर 3.5 मीटर रुंदीच्या जागेत मिश्र वाहतूक (दुचाकी, ऑटो, बस, कार, ट्रक इ.) असेल तर एका तासात मिश्र वाहतूक फक्त 1,500 ते 2,000 लोकांना हलवू शकते, तर स्पष्ट फुटपाथ 15,000 लोकांना हलवू शकतो, जे किमान 5-7 पट जास्त आहे.” जर फुटपाथची रुंदी, गुणवत्ता, सतत नेटवर्क आणि देखभाल चांगली असेल, तर प्रकरणांमध्ये असे दिसून आले आहे की लोक चालण्याकडे वळतात, किमान 500 मीटर ते 3 किमी पर्यंतच्या लहान अंतरासाठी, ते म्हणतात. “बेंगळुरूमधील चर्च स्ट्रीट, पुण्यातील औंधचा डीपी रोड, चेन्नईतील पॉंडी बाजार आणि अशा अनेक ठिकाणी, फुटपाथ रुंद आणि चांगले राखले गेल्यानंतर पादचारी संख्या वाढली आहे,”
सोडये म्हणतात, “योग्य टिकाऊ साहित्याने बनवलेल्या चांगल्या दर्जाच्या फुटपाथसह, फुटपाथच्या प्रकारानुसार आणि वापरानुसार दर दोन ते पाच वर्षांनी वेगळा टेंडर असावा, ज्यामध्ये विविध प्रकारच्या देखभालीचा समावेश असावा – साफसफाई, दुरुस्ती, कचरा व्यवस्थापन, पुन्हा रंगवणे, पुन्हा पृष्ठभाग करणे, ड्रेनेज सिस्टम साफ करणे, गाळ काढणे इत्यादी, याशिवाय, अगदी उत्तम डिझाइन केलेली आणि बांधलेली पायाभूत सुविधा देखील चांगली सेवा देण्यात अपयशी ठरेल.”
— लेखन : चेतन सोड्ये.
— संपादन : देवेंद्र भुजबळ.
— निर्मिती : अलका भुजबळ. ☎️ 9869484800