मराठीच बोलू कौतुके

बागेतून पारिजातकाचा मंद सुगंध घेऊन सकाळची शीतल झुळूक आत आली. हा सुगंध म्हणजे सकाळ झाल्याची सूचना.

खिडकीतून डोकावून बघितले तर पांढऱ्या शुभ पारिजातक फुलांचा हा सडा पडला होता. केशरी देठांनी ते शुभ्र पाच पाकळी सौंदर्य अलगद पेलले होते. ते मोहक दृष्य मला बोलवत होते पट्कन परडी घेतली आणि बागेत धाव घेतली.

परडीभर फुले वेचून झाल्यावर बागेतच वडाच्या झाडा खाली पारावर बसून, परडीतून सुईदोरा काढला आणि हळुवार पणे एकेक नाजुक फूल उचलून हार ओवायला सुरुवात केली.

जरा वेळाने नजर वर केली. एक ५.६ वर्षांचा गोरा गोमटा मुलगा कुतूहलाने मी काय करते ते बघत होता. नजरेत औत्सुक्य, कुतूहल भरलेले. मी हातानेच खूण करून त्याला जवळ बोलवले व बसायला सांगितले.
माझ्या फुले ओवण्याच्या कृतीकडे आणि लांब होत जाणाऱ्या हाराकडे तो आश्चर्याने बघत होता.

शेजारी नव्याने राहायला आलेल्या कुटुंबातील मुलगा असावा. नवीन लोकांशी ओळख करण्याची सुरवात नेहमी लहान मुलांपासून करावी.
मी विचारले,
“बाळ तुझे नाव काय ?”
बाळाचा निर्विकार चेहरा बघून माझ्या लक्षात आले त्याला मराठी कळत नाही. मग काय ! इंग्रजीचा आधार घेणे भाग होते.
पुढे आमचे मजेदार संभाषण सुरु झाले. अर्थात इंग्रजीतून –
“What is your name ?”
“My name is Anand
(चला मराठी कुटुंब दिसते. नाव ऐकून मलाही आनंद झाला)
but every body calls
me Andy, you also call Andy.”
(मराठी शिकवायला शिष्य मिळाला ह्या विचाराने माझा आनंद द्विगुणित झाला. थोडे धीराने घ्यायला हवे आधी त्याचे मन जिंकणे महत्वाचे !)
“What is your mother’s name ?”
“I have no mother”
मी मनात म्हटले, अरेरे ! बिचारा ! लहानपणीच आई नाही. आईविना पोरका��

पण मग घरात जी तरुणी दिसते ती कोण असावी ? वडिलांचे दुसरे लग्न ? की नुसतेच living together?की हा दत्तक ?
अनेक प्रश्न. पण प्रयत्न सोडायचा नाही.
“I am sorry to ask. But then who is that pretty, young lady in your house ?”
“She is my Mummy”.

मी सुटकेचा निश्वास टाकला.
” I see ! What is her name ?”
“Her name is Anita. We call her Anna”.
“And what is your father’s name ?”
“I have no father.”
“अरेरे ! सावत्र बाप दिसतोय ! की अनिताचा पहिल्या लग्नाचा मुलगा ?
अनेक शक्यता…..
बलात्कारातून जन्मलेला ?
अनैतिक ?
एक ना दोन अनेक शंका –
“मला पुन्हा त्याची दया आली.
“Then who is the young man in the house ?”
“I don’t know. Mom calls him Aho. Funny isn’t it ?
I also call Aho. Aho is a nice man, plays a lot with me.”
चला अहो म्हणते, थोडे मराठी संस्कार आहेत म्हणायचे !
“What should I call you.
You look different. Your dressing up is different.”
“You can say Maushi”
तो जोरात हसू लागला .
” Oh No ! You are wife of mouse !”

मग त्याला मावशी म्हणजे काय ते (इंग्रजीतून) समजावले.
येव्हाना आमची छान ओळख झाली.
आदर्श शिष्य मिळाला. माझ्यातील सुप्त शिक्षिका जागृत झाली. आता निवृत्त असले तरी मातृभाषेचा प्रसार, प्रचार करण्याची मला कायम खुमखुमी ! अशी एकही संधी मी हातची सोडत नाही.
दुसऱ्या दिवशी सकाळ पासूनच, शांतिनिकेतनच्या धर्तीवर वडाच्या पारावर बसून शिकवणी सुरु.

सुरवातीचे बरेच संभाषण इंग्रजी असणे अनिवार्य होते.
“हे बघ तुझे नाव आनंद. म्हणजे Happiness. उद्या तू इथल्या शाळेत जाशील इतर मुलांनी अँडी हाक मारली तर भलताच अर्थ होईल.
अँडी sounds like अंडी in our Marathi language.
Other boys will tease you by calling अंडी. They might even throw eggs at you.”
त्या कल्पनेनेच तो घाबरला.
“No, no, Maushi. I don’t like eggs. I will tell them to call me Anand”.

चला, अर्धी लढाई जिंकली !
शिष्याची मानसिकता तयार झाली.
असेच ममी म्हणजे dead body. म्हणून ममी न म्हणता आई म्हणायचे हा दुसरा धडा पट्कन त्याला पटला.
मग “Why do make this garland every day.?”
मी : “For God. Ganesh.”
“We have no God, we only have dog Bingo”.
“What is God ?”
अरे वा ! आमची मार्गक्रमणा योग्य दिशेने चालली होती.
आतापर्यंत त्याच्या आई वडिलांशी पण ओळख झाली होती.

मग काय अनिताला विचारून आनंदला माझ्या घरी नेले. देवघरांतील सर्व देवांची ओळख करून दिली. त्यांचे आवडते नैवेद्य मोदक वगैरे त्याच्या घरी पाठवू लागले.

एके दिवशी त्याचे आईबाबा माझ्या घरी आले.
“माऊशी आनंद सतत तुमच्याच बद्दल बोलत असतो. खूप मराठी शब्द शिकलाय. थोडी वाक्ये पण बोलतो. आता त्याला लिहायला शिकायचे आहे. तुम्ही शिकवाल ?” आणि शुभ करोति, रामरक्षा, मारुति स्तोत्र वगैरे पण शिकवा. त्याच्यावर छान मराठी संस्कार होतील.
आम्ही अमेरिकेत गेलो आणि नोकरीच्या मागे लागलो. आपले सारेच मागे पडले बरे झाले वेळेवर परत आलो.
“आता काळजी नाही.”
मी : “हो शिकवीन की !
(आंधळा मागतो एक डोळा)

आनंदच्या बरोबरीने आईबाबा पण मराठी झालेत.
वाट चुकलेली पाखरे वेळीच घरटयात परतली.
मला एका दगडात तीन पक्षी मिळाल्याचा आनंद झाला.
आता आम्ही मिळून गातो
“मी मराठी
बोलतो मराठी “.!

– लेखन : सुलभा गुप्ते. ऑस्ट्रेलिया
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. 9869484800