राग नट भैरव
राग नटभैरव हा भारतीय शास्त्रीय संगीतातील एक राग आहे. नट भैरव हा भैरव थाटचा हिंदुस्थानी शास्त्रीय हेप्टॅटोनिक (संपूर्ण) राग आहे. पारंपारिकपणे हा सकाळचा राग आहे. हा भैरव अंगातील सर्वात महत्त्वाचा राग आहे.
हा जोडरागाचा एक प्रकार असून यात राग नट आणि राग भैरव हे दोन राग अंतर्भूत आहेत. हा राग पूर्वांग मधील नट आणि उत्तररंग राग भैरव यांचे संयोजन आहे. नट भैरव, नट बिहाग, नट मल्हार, नट बिलावल या रागाचे बरेच प्रकार आहेत. या रागांपैकी नट भैरव हा तुलनेने नवीन पण अतिशय मधुर राग आहे. पं. रविशंकरजी यांनी हा राग लोकप्रिय केला.
हा राग एक जड वातावरण निर्माण करतो आणि बहुतेक उत्तररंगमध्ये गायला जातो. हा राग वीरतापूर्ण, उत्साहपूर्ण मनःस्थिती प्रतिबिंबित करतो.
हा राग केवळ शुद्ध शास्त्रीय संगीतातच नाही, तर गझल आणि फिल्मी संगीतातही केला जातो. उस्ताद झाकीर हुसेन आणि पंडित हरी हरण यांनी एकदा ‘शहर दर शहर’ मध्ये शुद्ध नट भैरवमध्ये एक गझल रचली होती. पंडित अजॉय चक्रवर्ती यांनी या रागावर आधारित ज्ञानप्रकाश घोष रचना ‘शंकर कोरे डमरू बाजे’ रेकॉर्ड केली. आरती मुखोपाध्याय यांनी ‘ई चारुकेश-ए सुचारु कोबोरी’ हे ख्याल-अंग आधुनिक गाणे रेकॉर्ड केले.
पंडित भीमसेन जोशी, पंडित जसराज, उस्ताद सगीर उद्दीन खान, उस्ताद रशीद खान आणि पंडित तुषार दत्ता यांच्यासह अनेक गायकांनी या रागातून सकाळचा महिमा चित्रित केला.
कर्नाटक संगीतातील सरसंगी हा हिंदुस्थानी संगीतातील नटभैरवासारखाच राग आहे.
नट भैरव रागातील गाणी
1) जीवन से लंबे हैं बंधू – आशीर्वाद
२) मेरे बिछडे साथी सुनता जा – चिराग
3) तेरे नैना क्यों भर आये – गीत
4) बेदर्दी बालमा तुझको मेरा मन याद करता है -आरज़ू
5) बदली से निकला है चांद -संजोग
6) बहुत दिया देने वाले ने
– संकलक : प्रिया मोडक
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800