समारोप
राग सुरभी या लेख मालेच्या माध्यमातून भारतीय संगीतातील विविध राग आणि त्या रागांवर बेतलेली लोकप्रिय मराठी, हिंदी गीते अशी माहिती देण्याचा प्रयत्न करण्यात आला. आज या लेख मालेचा समारोप राग भैरवी ने करीत आहोत.
संगीतप्रेमी प्रिया मोडक यांनी अतिशय परिश्रम घेऊन ही लेख माला लिहिली, या बद्दल त्यांचे मनःपुर्वक आभार. त्यांच्या पुढील वाटचालीसाठी हार्दिक शुभेच्छा.
– संपादक
राग भैरवी
रागांची राणी म्हणजे राग भैरवी. राग भैरवी म्हणजे मऊ (कोमल) नोट्स, स्मूथ रेंडरिंग, खटके, झटके आणि मुरकियाँ. या रागामुळे प्रेम आणि धार्मिकतेने भरलेले एक आनंददायी, शांत वातावरण तयार होते. राग भैरवी सामान्यत: शांत, गंभीर आणि कधीकधी उदास मूडमध्ये सादर केला जातो.
हा राग भैरवी थाटातील आहे. भैरवी हा हिंदुस्थानी शास्त्रीय हेप्टॅटोनिक (संपूर्ण) राग आहे. पाश्चात्य संगीताच्या दृष्टीने, राग भैरवी भैरवी हा भैरवी थाटचा हिंदुस्थानी शास्त्रीय हेप्टॅटोनिक (संपूर्ण) राग आहे. पाश्चात्य संगीताच्या दृष्टीने, पारंपारिक युरोपियन चर्च मोडपैकी एक – फ्रिगियन मोडच्या नोट्स वापरतो.
या रागासाठी दिलेली पारंपारिक वेळ पहाटेची आहे. मात्र, परफॉर्मन्स रात्रभर चालल्याने शेवटी सादर केला जातो. राग भैरवी कोणत्याही ऋतूत सादर करता येते.
बडे गुलाम अली खान यांनी भैरवीचा उगम इराणच्या लोकसंगीतातून झाल्याचे प्रतिपादन केले आहे.
संगीत थेरपी – राग भैरवी – टीबी, कर्करोग, तीव्र सर्दी, कफ, सायनस, दातदुखी यापासून आराम देते. चिंता, दाब, त्वचा, रोग, ऍलर्जी कमी करते
भैरवी रागातील रचनांमध्ये ठुमरी, टप्पा, भजने, गझल, हलकीफुलकी गाणी इत्यादींचा समावेश होतो.
राग भैरवी मधील हिंदी गाणी
1) बाबुल मोरा नैहर छूटो ही जाए – चित्रपट – स्ट्रीट सिंगर
2) बच्चे मन के सच्चे – चित्रपट – दो कलियां
3) बरसात में, हमसे मिले तुम – फिल्म – बरसात
4) छोड गये बालम – चित्रपट – बरसात
5) बोल राधा बोल संगम होगा के नहीं – चित्रपट – संगम
6) चाहे कोई मुझे जंगली कहे – चित्रपट – जंगली
7) दिल अपना और प्रित पराई – चित्रपट – दिल अपना और प्रित पराई
8) दिल का खिलोना है टूट गया – चित्रपट – गुंज उठी शहनाई
9) दो हंसो का जोड़ा बिछड़ गयो रे – चित्रपट – गंगा जमुना
10) दोस्त दोस्त ना राहा – चित्रपट – संगम
11) दुनिया बनाने वाले क्या तेरे मन – चित्रपट – तीसरी कसम
12) हमे तुमसे प्यार कितना – चित्रपट – कुदरत
13) जा रे, जा रे उड जा रे पंछी – चित्रपट – माया
14) जैसे राधा ने माला जपी श्याम – चित्रपट – तेरे मेरे सपने
15) कैसे समझाऊं बड़े नासमझ हो – चित्रपट – सूरज
16) जीना यहाँ मरना यहाँ – चित्रपट – मेरा नाम जोकर
17) किसी नजर को तेरा इंतजार आज भी है — चित्रपट – ऐतबार
18) लागा चुनरी में दाग छुपाऊं कैसे – चित्रपट – दिल ही तो है
19) मैं चली मैं चली – चित्रपट – प्राध्यापक
20) मेरे देश की धरती सोना उगले, उगले हीरे मोती – चित्रपट – उपकार
21) मेरा रंग दे बसंती चोला – चित्रपट – द लिजेंड ऑफ भगतसिंग
22) मीठे बोल बोले, बोले पायलिया – चित्रपट – किनारा
23) नाचे मन मोरा मगन धिग धा धिगी धिगी – चित्रपट – मेरी सूरत तेरी आंखे
24) फूल गेंदवा ना मारो – चित्रपट – दूज का चांद
25) प्यार हुआ इकरार हुआ – चित्रपट – श्री 420
26) सब कुछ सिखा हमने – चित्रपट – अनाडी
27) साकिया आज मुझे निंद नहीं आएगी – चित्रपट – साहिब बीबी और गुलाम
28) तू गंगा की मौज में जमुना का धारा चित्रपट – बैजू बावरा
29) तुम ही हो माता, पिता तुम्ही हो-फिल्म – मैं चुप राहूंगी
30) मिले सूर तेरा हमारा – (गैर फिल्मी गाणे)
31) जो भजे हरी को सदा – (गैर फिल्मी गाणे)
– संकलक : प्रिया मोडक
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800