राग पहाडी
राग पहाडी हा बिलावल थाटचा आहे. वरवर पाहता पहाडीकडे भोपाली आणि देशकर आणि शुद्ध कल्याण (मोहना कल्याणी) सारख्याच नोट्स आहेत. राग पहाडी मा हा सा म्हणून गायला जातो (पिलू सारखा). हे मुख्यतः खालच्या आणि मधल्या अष्टकांमध्ये गायले जाते, मा हा त्याचा सा म्हणून, ध आता ग बनतो, ज्याला वादी मानले जाऊ शकते. खालच्या धा वर ताण दिल्याने हा राग सुंदर होतो.
राग पहाडी हा लोकसंगीतावर आधारित लोकप्रिय राग आहे. त्याच्या नावाप्रमाणेच ते हिमालयाच्या पर्वतीय प्रदेशातून उगम पावते. काश्मिरी बरीचशी लोकगीते ही पहाडी रागावर आधारित आहेत.
हा राग लोकसंगीताचा समृद्ध सांस्कृतिक वारसा सांगणाऱ्या इतर दोन रागांसारखे आहे :- राजस्थान प्रदेशातील मांड आणि उत्तरी भागांमध्ये पिलू.
हा एक हलका, साधा राग आहे आणि ‘धुन’ सारखा आहे. हा राग हिंदी संगीतात खूप लोकप्रिय आहे आणि हे कधीकधी अनेक प्रतिध्वनींचे अनुकरण करते.
राग पहाड़ीचा प्रभाव असा आहे की जणू एक प्रेमळ जोडपे मिलनाच्या कठीण अडथळ्यांमध्ये अडकले आहे. त्यात वियोगाच्या शांततेचा गोंधळ, वियोगाचे दुःख आणि लाखो संकटे आणि उत्कटतेने सामंजस्याची तळमळ आहे.
हा एक राग आहे त्याला योग्य आणि सन्माननीय उपचार, एका उत्कृष्ट रागाच्या योग्य, उदात्त आणि आदरणीय उंचीवर – सुंदर, तीव्र, मोहक आणि नाजूक बनवतात. दरबारी, यमन, बिहाग इत्यादी सारखा हा प्रमुख राग नाही.
पहाडी रागावर आधारित गाणी
1) आज की रात मेरे दिल की सलामी ले ले – चित्रपट – राम और श्याम
२) आगे भी जाने ना दू – चित्रपट – वक्त
3) आज की रात पिया दिल ना तोडो – चित्रपट – बाजी
4) आजा राजा लेके बारात आजा – चित्रपट – अनमोल मोती
5) आजा रे, आजा रे ओ मेरी दिलबर आजा – चित्रपट – नूरी
6) आजा रे तुझको मेरा प्यार पुकारे – चित्रपट – गुमराह
7) आरे जा रे हट नटखट – चित्रपट – नवरंग
8) आवाज दे कहाँ हैं – चित्रपट – अनमोल घाडी
९) आवाज में ना दुंगा… चाहूंगा में तुझे सांझ सवेरे – चित्रपट – दोस्ती
10) बहारों की मंझिल राही (उर्फ कभी तो मिलेगी) – चित्रपट – आरती
11) बहारों मेरा जीवन भी संवारो – चित्रपट – आखरी खत
12) बता दे सखी कौन गली गयो श्याम (उर्फ सखी कौन गली गयो श्याम) – चित्रपट – पाकीझा
13) चल उड जा रे पंछी – चित्रपट – भाभी
14) चलो दिलदार चलो – चित्रपट – पाकीजा
15) चौदहवीं का चाँद हो या आफताब हो – चित्रपट – चौदाविन का चांद
16) चोरी चोरी कोई आये – चित्रपट – नूरी
17) छुप गया बदलि में जा के– चित्रपट – हम आपके दिल में रहते है
18) दिल पुकारे आरे आरे – चित्रपट – ज्वेल थीफ
19) दिल तोडनेवाले – चित्रपट – सन ऑफ इंडिया
20) दिन है बहार के तेरे मेरे – फिल्म – वक्त
21) दो दिल धडक रहे हैं और आवाज एक है – फिल्म – इन्साफ
22) दो दिल टूटे दो दिल हारे – फिल्म – हीर रांझा
23) दो सितारों का जमी पर है मिलन आज की रात – चित्रपट – कोहिनूर
24) गया अंधेरा हुआ उजाला – चित्रपट – चमका चमका सुबह का तारा
25) गुडिया हमसे रुठी रहोगी – चित्रपट – दोस्ती
26) हम जब सिमट के आपकी बाहों में आ गई – फिल्म – वक्त
27) हमने तो दिल को आपके कदमों पे – चित्रपट – मेरे सनम
28) हुस्न पहाडों का – चित्रपट – राम तेरी गंगा मैली
29) ईशारों ईशारों में दिल लेनेवाले – चित्रपट – काश्मीर की कली
30) जानेवालों जरा मुड के देखो मुझे – फिल्म – दोस्ती
31) जवान है मुहब्बत – चित्रपट – अनमोल घाडी
32) जीवन से न हार ओ जीनेवाले – चित्रपट – दूर का राही
३३) जो वाद किया वो – चित्रपट – ताजमहाल
34) कभी कभी मेरे दिल में – फिल्म – कभी कभी
35) काहे सताये काहेको रुलाये – चित्रपट – कयामत से कयामत तक
36) कैसे जियुंगा मैं हो – चित्रपट – साहिबान
37) करवटें बदलते रहे सारी रात हम – चित्रपट – आप की कसम
– अजून बरीच गाणी आहेत..
– संकलन : प्रिया मोडक
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800
