आजच्या मुलींचे लग्नाविषयीचे विचार पूर्वीपेक्षा बरेच बदललेले आणि अधिक व्यापक झालेले दिसतात. थोडक्यात सांगायचे तर :—
१) शिक्षण व स्वावलंबनाला प्राधान्य – आजच्या मुली लग्नापूर्वी स्वतःचे शिक्षण पूर्ण करणे, करिअर घडवणे आणि आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होणे महत्त्वाचे मानतात.
२) वडीलधाऱ्यांच्या दबावाखाली लग्न न करता मानसिक, भावनिक आणि आर्थिक स्थैर्य आल्यानंतरच लग्न करावे, असा विचार वाढलेला दिसतो.
३) समानता व सन्मान : नात्यात समान हक्क, परस्पर सन्मान, निर्णयात सहभाग आणि जबाबदाऱ्यांची समान वाटणी अपेक्षित असते.
४) विचारांची जुळवाजुळव : जात, परंपरा यापेक्षा विचार, मूल्ये, जीवनशैली आणि स्वप्नांची जुळवाजुळव अधिक महत्त्वाची मानली जाते.
५) स्वातंत्र्याचा अधिकार – लग्नानंतरही स्वतःची ओळख, मत, करिअर आणि स्वप्ने जपली जावीत, अशी अपेक्षा असते.
६) प्रेम व मैत्रीचा पाया – लग्न हे फक्त सामाजिक बंधन न राहता, प्रेम, मैत्री, विश्वास असा दृष्टिकोन दिसतो.
७) गरज असल्यास ‘नकार’ देण्याचे धैर्य अयोग्य नात्याला होकार देण्याऐवजी स्वतःच्या आनंदाला प्राधान्य देण्याची मानसिकता वाढली आहे.
८) संवादाला प्राधान्य : नात्यात मतभेद असणारच; मात्र ते दडपून न ठेवता खुलेपणाने, शांत संवादातून सोडवले जावेत, अशी अपेक्षा आजच्या मुली ठेवतात.
९) मानसिक आरोग्याची जाणीव – लग्नानंतर मानसिक तणाव, दडपण किंवा असुरक्षितता वाटत असल्यास त्याकडे दुर्लक्ष न करता समजून घेणारा जोडीदार असावा, अशी अपेक्षा वाढली आहे.
१०) घरातील भूमिकांची नव्याने व्याख्या – “घरकाम म्हणजे स्त्रीचीच जबाबदारी” हा पारंपरिक विचार बदलून, घर हे दोघांचे असल्याने जबाबदाऱ्याही दोघांच्या असाव्यात, अशी स्पष्ट भूमिका दिसते.
११) सासर–माहेर : लग्नानंतर सासरचे माणसे नकोसे तर माहेराशी भावनिक नाते, जबाबदारी आणि संपर्क कायम राहावा, अशी अपेक्षा आजच्या मुली व्यक्त करतात.
१२) सामाजिक प्रतिमेपेक्षा वैयक्तिक आनंद : ‘लोक काय म्हणतील’ यापेक्षा स्वतःचा आनंद, समाधान आणि सुरक्षितता महत्त्वाची मानली जाते.
१३) निर्णय स्वातंत्र्य कुटुंब, नातेवाईक किंवा समाजाच्या दबावाखाली न राहता, स्वतःच्या आयुष्याविषयी निर्णय घेण्याचा हक्क जपला जावा, असा विचार बळावत आहे.
१४) नात्यातील सुरक्षितता व विश्वास भावनिक, मानसिक आणि शारीरिक सुरक्षितता ही लग्नाची मूलभूत गरज मानली जाऊ लागली आहे.
१५) विवाहपूर्व समजून घेण्याची गरज लग्नाआधी एकमेकांना ओळखण्यासाठी वेळ, संवाद आणि समज आवश्यक आहे, असे आजच्या मुली स्पष्टपणे मानतात.
आजच्या मुलींचे लग्नाविषयीचे विचार केवळ परंपरेपुरते मर्यादित न राहता अनुभव, शिक्षण, समाजातील बदल आणि स्वतःच्या आत्मभानाशी जोडलेले दिसतात. त्या लग्नाकडे आयुष्याचा “एकमेव उद्देश” म्हणून न पाहता, आयुष्यातील एक महत्त्वाचा पण ऐच्छिक टप्पा म्हणून पाहू लागल्या आहेत.
आजच्या मुलींसाठी लग्न म्हणजे, स्वतःची ओळख विसर्जित करणे नव्हे, तर दोन स्वतंत्र व्यक्तींनी समजुतीने एकत्र चालण्याचा निर्णय असावा, अशी धारणा वाढली आहे. त्यामुळेच त्या जोडीदाराकडून केवळ आर्थिक सुरक्षितता नव्हे, तर भावनिक परिपक्वता, संवादकौशल्य आणि सहकार्याची अपेक्षा ठेवतात.
आजच्या काळात मुली घरकाम, करिअर, कुटुंबीय जबाबदाऱ्या यामध्ये एकतर्फी त्याग अपेक्षित ठेवणाऱ्या नात्यांना प्रश्न विचारतात. लग्नानंतरही आई-वडिलांची जबाबदारी, सामाजिक सहभाग, मैत्री, छंद आणि स्वतःचा वैयक्तिक अवकाश जपला जावा, असे त्या ठामपणे मानतात.
तसेच, लग्न टिकवण्यासाठी केवळ “समजूत काढत राहणे” किंवा “सहनशीलतेच्या नावाखाली अन्याय सहन करणे” योग्य नाही, याची जाणीवही आजच्या मुलींमध्ये वाढली आहे. सन्मान, सुरक्षितता आणि मानसिक शांतता यांचा अभाव असल्यास स्वतःच्या आत्मसन्मानासाठी ठाम निर्णय घेणेही आवश्यक आहे, असे त्या समजतात.
आजच्या मुलींच्या दृष्टीने लग्न म्हणजे समाजाला उत्तर देण्यासाठी उचललेले पाऊल नव्हे, तर स्वतःच्या आयुष्याला अर्थपूर्ण बनवणारे सहजीवन असावे. म्हणूनच त्या लग्नाकडे आदराने पाहतात, पण अंधश्रद्धेने नाही; परंपरेचा सन्मान करतात, पण बुरसट परंपरांचा त्या स्पष्टपणे विरोध करतात. स्वतःच्या अस्तित्वावर गदा येईल अशी तडजोड स्वीकारत नाहीत. त्यामुळे दोन पिढी मधील अंतर खूप लांबले आहे. आजच्या मुलींचे हे आधुनिक विचारसरणी जुन्या विचारसरणीच्या लोकांना पटत नाही. हे सत्य आहे. कारण घर करियर करत असताना घरातील वडीलधाऱ्या मंडळीकडे दुर्लक्ष होते किंबहुना असेही म्हणावे लागेल की त्यांच्याकडे त्यांना पाहण्यासाठी वेळ नसतो आणि त्यांची तशी मानसिकताही नसते. त्यामुळे दोघात तिसरा त्यांना अडचण होते. म्हणून ही दिवसेंदिवस ही दरी वाढतच आहे, असे मला वाटते. याबाबतीत आपल्याला काय वाटते ?
— लेखन : अनिसा सिकंदर शेख. दौंड जि. पुणे.
— संपादन : देवेंद्र भुजबळ.
— निर्माती : सौ अलका भुजबळ. ☎️ 9869484800.