कचोरी
कचोरी हा कदाचित सर्वात प्राचीन नाश्ता पदार्थ आहे, ज्याचा उल्लेख थेट सुश्रुत संहितेत सापडतो.
मुळ भारतीय उपखंडातील विशेषतः राजस्थान, मध्य प्रदेश व गुजरात मध्ये वडा वा बटाटा वडा हा अर्वाचीन काळातील प्रकार. बटाटा वडा पावाच्या गाडीत बसला वा पावाशी सुत जमवलं आणि तो जगभर फिरु लागला.
कचोरी तशी कुवारी कन्या. कधी कधी जिलेबीला बरोबर घेते.
मैद्याच्या आवरणात तिखट सारण भरून मंद मंद तळून काढलेली अशी गेहू वर्ण असलेली कचोरी तोंडातून पाण्याची सुनामी आणतेच. केवळ कचोरी कागदावर घेऊन खाणे म्हणजे झाडामागे प्रेयसी सह बसून प्रेम करण्यासारखं वाटते !
कचोरी ही एखाद्या डोलीतून सजवून आणलेल्या नववधू प्रमाणे ताटलीत दही, चिंचेची चटणी, हिरवी चटणी यांचा साज चढवते व श्रुंगार तज्ञ चमकी फवारतो त्याप्रमाणे मीठ, धणे पूड लाल मिरची पुड शिंपडून अशी काही सादर होते की, ती खाण्याआधी मनसोक्त पहाण्याचा आनंद मिळतो. खऱ्या कचोरीप्रेमीला, कचोरी साठी बाशिंग बांधलेल्या खवय्यास अशी चटपटीत, आंबट गोड कचोरी खाण्याचा मोह आवरणारच नाही.
शेगाव ह्या शहराला श्री गजानन महाराज यांच्या एवढीच प्रसिद्धी शेगावच्या कचोरी ने दिली असावी.
श्री गजानन महाराजांच्या समाधीच्या दर्शनासाठी मनाला लागलेली चटक व शेगावच्या कचोरीची जीभेला लागलेली चटक सारखीच असावी.
अनेक राज्यात कचोरीची विविध रुपे व वेगवेगळा चविष्टपणा पहायला मिळतो.
राजस्थानी कचोडी, म्हणजे राजस्थानात कचोरीला कचोडी म्हणतात, तर ही कचोडी राजस्थानी शेठाच्या पोटाप्रमाणे टुंब फुगलेली असते. राजस्थानी कचोरी मुगाच्या डाळीचे केलेले पुरण भरून हिंग व काळी मिरी पावडर घालून केलेली असते. ती वेगळीच चव देते.
मध्य प्रदेशात विशेष करून इंदोर येथील कचोरी ही लवंगप्रधान असते व ती कमनीय काया वेगवेगळ्या प्रकारचे साज चढवून सादर करण्यात येते.
मथुरेत कचोरी ही पुरी स्वरूपात उपलब्ध होते व बटाट्याचा भाजी सह गरम गरम खायला विशेषतः थंडीत मजा येते.
लिलवाणी ही सिंध प्रांतातील नव्हे. ही हिरव्या वाटण्याची कचोरी गुजरात राज्यात प्रसिद्ध.
गुजरातची विशेष करून जामनगरची कचोरी ही काजू बदाम किसमिस इ ड्रायफ्रुट युक्त गोल आकारात ड्रॉय सारण भरलेली गोड तिखट असते आणि तिचा एकच ध्यास अमेरिकेला जायचं, अगदी प्रत्येक गुजराती माणसा सारखं.
आजकाल पनीर चिझ नुडल्स काॅर्न इ वस्तु ही कचोरीच्या पोटात बसू लागलें आहे. पण त्यामुळे कचोरीची भारतीयता धोक्यात आली आहे. असो…
कचोरी खाण्याची लज्जत वाढते जेंव्हा ती खस्ता खाऊन व खस्ता होऊन तुमच्या पुढे येते. खस्ता हे विशेषण कचोरीलाच लागते. माणसाला मात्र खस्ता खाऊन झाल्यावर ही त्याला खस्ता माणूस म्हणत नाही.
कचोरीची आता अनेक रुपं उदयास आली आहे. कांदा कचोरी, तुरीच्या डाळीची, हिरव्या मटरची, इ. आतलं सारण बदललं की प्रकार बदलला. उपवासाची कचोरीही आता उपलब्ध असते ! बहुधा खरे कचोरीपटु उपवास असला तरी त्या दिवशी तिच्या पासून दूर राहू शकत नसवेत.
कचोरीच्या एका दुकानात पाटी आढळली अर्थातच पुणे येथे “आमची कचोरी कसली ही चोरी करत नाही.!”
माणसाने सुद्धा कचोरी सारखं असलं पाहिजे, बाहेरून खुशखुशित व आतून आंबट गोड अन् थोडंसं तिखट.
तुम्हाला काय वाटते ?
– लेखन : ॐप्रकाश शर्मा. नाशिक
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800