राग श्री
श्री हा पुर्वी थाट मधील एक अतिशय जुना उत्तर भारतीय राग आह. आणि पारंपारिकपणे भगवान शिवाशी संबंधित आहे. राग श्री हा पुरुष राग आहे. भारतीय संगीत शास्त्रात 6 पुरुष राग आणि 36 रागिणींचे वर्णन केले आहे. हे 6 पुरुष राग आहेत – राग भैरव, राग मालकंस, राग हिंडोल, राग श्री, राग दीपक आणि राग मेघ-मल्हार.
हा राग उत्तर भारतातील शीख परंपरेत देखील आढळतो. गुरु ग्रंथ साहिब रचनेत ३१ रागांचा समावेश आहे जिथे श्री हा पहिला राग आहे. हा राग प्रथम रचनेच्या 14 व्या पानावर येतो. गुरु नानक, गुरु अमर दास, गुरु राम दास आणि गुरु अर्जन यांनी या रागासह पवित्र स्तोत्रे (शब्द) रचली आहेत.
राग श्री हा मूलत: सूर्यास्त होताना गायला जातो, आणि हेमंत रितूच्या आध्यात्मिक, तरीही चिंताग्रस्त आणि तीव्र मनःस्थितीचे उत्कृष्ट चित्रण करणारा हा सर्वात लोकप्रिय राग आहे. हा राग भक्ति भावना प्रधान आहे.
हा पूर्वी थाटचा प्राचीन राग आहे. या रागातील स्वरांची स्थिती आणि ते गाण्याच्या पद्धतीमुळे रागश्री गाणाऱ्यांना अवघड जाते. हा वक्रता असलेला मींड प्रबळ राग आहे. या रागाचा वादी ऋषभ आणि संवादक पंचम आहे. ऋषभला मध्यभागी ठेवून हा राग वाढवला आहे. या रागाचा विस्तार मध्य और तार सप्तकांमध्ये अधिक केला जातो. राग श्री हा भारतीय शास्त्रीय संगीतातील सर्वात कठीण रागांपैकी एक आहे. राग श्री हा वक्र रचना असलेला मींड प्रधान राग आहे. त्याची वादी ऋषभ आणि संवादी पंचम आहे, हा राग ऋषभभोवती फिरतो.
भारतीय शास्त्रीय गायक पंडित जसराज यांच्या मते, श्री हा एक संध्याकाळचा राग आहे, जो सूर्यास्ताच्या वेळी गायला जातो. त्यातून निर्माण होणारा मुख्य मूड म्हणजे भक्ती आणि समर्पण.
राग श्री मधील गाणी
१) प्रभु चरणों में आया पुजारी (चित्रपट – आंदोलन)
2) जीवलगा राहिले रे दूर घर माझे
– संकलन : प्रिया मोडक
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800