राग कलिंगडा
कलिंगडा हा राग भैरवाशी मिळता-जुळता आहे. भैरवच्या विपरीत, हा राग रात्रीच्या शेवटच्या भागात गायला जातो. कलिंगडाची रचना अगदी सोपी आहे. हा एक संपूर्ण – संपूर्ण राग आहे, जो अगदी सरळ पद्धतीने सादर केला जातो.
कलिंगडा हा सकाळच्या संधिप्रकाश रागांपैकी एक आहे. यात आरोह आणि अवरोह अशा दोन्ही सात नोट्स आहेत, ज्यात रे_आणि ध_ कोमल आहे. या रागात भैरव सारख्याच नोट्स असल्या तरी वेगवेगळ्या वादी आणि संवादी आहेत, विश्रांतीच्या नोट्स या रागात भिन्न आहेत. याव्यतिरिक्त कलिंगडाचे रे_ आणि ध_ वर कोणतेही आंदोलन नाही आणि ग चे अधिक महत्त्व आहे. चंचल स्वभावामुळे या रागात छोटा ख्याल आणि भजने अधिक प्रचलित आहेत.
कलिंगडा रागाची वैशिष्ट्ये:
*हा चंचल स्वभावाचा राग आहे. यामध्ये मोठ-मोठे ख्याल कमी ऐकायला मिळतात.
*कलिंगडा हा राग भैरवपेक्षा कमी लोकप्रिय आहे.
*हा सकाळचा संधिप्रकाश राग आहे.
*या रागात, संवादात्मक स्वरांव्यतिरिक्त, गंधार स्वर खूप चमकतात. यामध्ये गंधारवर खूप विश्वास ठेवला आहे. ज्यामुळे तो भैरवपेक्षा वेगळा ठरतो.
कलिंगडा रागातील मराठी गाणी
1) जाळीमंदी पिकली करवंद
2) तुम्हावर केली मी मर्जी बहाल
३) परम सुवासिक पुष्पे
4) फड सांभाळ तुर्‍याला ग आला
5) बुगडी माझी सांडली ग
6) मम मनीं कृष्ण सखा रमला
7) बघु नको मजकडे केविलवाणा, राजसबाळा
– संकलक : प्रिया मोडक
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800