मुंबईतील घाटकोपर वर सोमवारी रात्री एमिरेट्सच्या विमानाला धडक देऊन चाळीस फ्लेमिंगोचा मृत्यू झाला.
पर्यावरणवाद्यांनी सांगितले की, शहरी नियोजक अशा आपत्तींबद्दलच्या इशाऱ्यांकडे दुर्लक्ष करत आहेत.
नॅटकनेक्ट फाऊंडेशनने सांगितले की, “आम्हाला हे सांगताना दुःख होत आहे की ही एक आपत्ती होती जी कधी तरी घडणारच होती.”
पक्ष्यांच्या धडकेमुळे कोणत्याही प्रवाशाचा मृत्यू झाला असता, तर ती जागतिक पातळी वर हेडलाईन बनली असती. परंतु 40 मूक फ्लेमिंगोच्या मृत्यूमुळे अधिकाऱ्यांना, विशेषत: शहरी नियोजकांना काही फरक पडत नाही, असे नॅटकनेक्टचे संचालक बी एन कुमार यांनी सांगितले.
गुलाबी पक्षी मुंबईला त्यांचे हिवाळी- उन्हाळ्याचे घर बनवतात, असे BNHS संशोधक मृगांक प्रभू यांनी सांगितले. नागरी उड्डाण महासंचालक (DGCA) यांना दिलेल्या माहितीनुसार कुमार यांनी एमिरेट्सचे विमान पक्ष्यांशी कसे भिडले आणि पायलटला त्याच्या रडारवरील कळप लक्षात आला नाही का हे तपासण्यासाठी उच्चस्तरीय चौकशीची मागणी केली.
नवी मुंबई एन्व्हायर्नमेंटल प्रिझर्व्हेशन सोसायटीचे संदिप सरीन म्हणाले की, पक्ष्यांचा अपघात हृदयद्रावक आहे. देशातील शहरी भागातील एकमेव रामसर साइट ठाणे खाडी फ्लेमिंगो अभयारण्यात सुमारे एक लाख फ्लेमिंगो उडत राहतात.
नॅटकनेक्ट, जे अनेक सहकारी पर्यावरण- केंद्रित संस्थांसह, मुंबई जैवविविधता आणि पाणथळ जागा आणि खारफुटी वाचवण्यासाठी अनेक मोहिमा राबवत आहेत, त्यांनी सावध केले की आगामी नवी मुंबई आंतरराष्ट्रीय विमानतळ देखील अशा पक्ष्यांच्या हल्ल्याला बळी पडण्याची शक्यता आहे. याचे कारण म्हणजे BNHS सारख्या संस्थांनी इशारे देऊनही नवी मुंबईतील पाणथळ जागा, फ्लेमिंगोचे निवासस्थान पद्धतशीरपणे गाडले जात आहे. पक्षी, त्यांचे पारंपारिक गंतव्य स्थान चुकवल्यास, पनवेल खाडीलगत चिखल असलेल्या नवी मुंबई विमानतळाच्या ठिकाणी उतरू शकतात.
अटल सेतूसाठी वन्यजीव प्रतिबंधात्मक उपायांचा एक भाग म्हणून, राज्य सरकारने शिवडी-माहुल, एनआरआय-टीएस चाणक्य आणि पाणजे- डोंगरी पाणथळ जागा येथे पक्षी अभयारण्य नियोजित केले होते आणि त्यावेळचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी स्वतः ते जाहीर केले होते. “अटल सेतू कार्यान्वित आहे परंतु आम्ही आर्द्र प्रदेशांचे संरक्षण करण्याबद्दल काहीही ऐकले नाही,” असा खेद कुमार यांनी व्यक्त केला.
शिवाय, नॅटकनेक्टने निदर्शनास आणून दिले की, अदानी विमानतळाने आपल्या पर्यावरण प्रभाव मूल्यांकन (EIA) अहवालात वचन दिले आहे की BNHS द्वारे दर्शविल्यानुसार ओलसर जमीन संरक्षित केली जाईल. नवी मुंबई विमानतळासाठी पर्यावरण मंजुरी (EC) च्या नूतनीकरणासाठी सादर केलेल्या EIA मध्ये NRI पाणथळ जमिनीवर नियोजित गोल्फ कोर्स रद्द करण्यात आल्याचेही म्हटले आहे. यामुळे आम्हाला आशा वाटते की ओल्या जमिनींचे जतन केले जाईल, तरीही जलकुंभांचा पद्धतशीरपणे नाश सुरू आहे, असे नॅटकनेक्टने सांगितले.
सिडको 30 एकरच्या DPS फ्लेमिंगो तलावासारख्या मुंबई उच्च न्यायालयाच्या संरक्षित पाणथळ जमिनीवरही दफन करण्यास तयार आहे, असे कुमार म्हणाले आणि नगर नियोजकाने पर्यावरणाच्या नियमांचे उल्लंघन केले आहे याकडे सरकारचे लक्ष वेधले.
नॅटकनेक्टच्या तक्रारीला उत्तर देताना उच्च न्यायालयाने नियुक्त केलेल्या मॅन्ग्रोव्ह समितीने 29 मे रोजी डीपीएस फ्लेमिंगो तलावाच्या जागेची तपासणी करण्यास सांगितले आहे तर केंद्राने राज्य पर्यावरण विभागाला चौकशी करून अहवाल देण्यास सांगितले आहे.
सागर शक्तीचे नंदकुमार पवार यांनी बीएनएचएसने ओळखल्या गेलेल्या पाणथळ जमिनींबाबत सांगितले की, उरण तालुक्यातील बेलपाडा, भेंडखळ आणि पाणजे येथील पाणथळ जागा सिडकोने तथाकथित पायाभूत सुविधांसाठी भाड्याने दिल्याने नष्ट होत आहेत. बेलपाडा जेएनपीए अंतर्गत तर भेंडखळ आणि पांजे हे एनएमएसईझेड अंतर्गत आहेत. पवार यांनी दाखल केलेल्या याचिकेची दखल घेत हायकोर्टाने पर्यावरण विभागाला याचिकाकर्ते आणि CIDCO यांची नोंद घेण्याचे निर्देश दिले आणि 289-हेकेअर पांजे पाणजे ओलसर जमिनीवर निर्णय घ्या.
तसेच खारघरमधील पाणथळ जागा अतिक्रमणापासून वाचवण्याची तसदी सिडको घेत नसल्यामुळे त्यांच्यावर आघात झाला आहे. पक्ष्यांच्या प्रजातींव्यतिरिक्त फ्लेमिंगो देखील खारघर येथे येतात, असे पक्षीप्रेमी ज्योती नाडकर्णी यांनी सांगितले.
या पक्ष्यांना त्यांच्या अधिवासावर हक्क आहे, ज्यापैकी मुंबईची खाडी आणि त्यातील सॅटेलाईट पाणथळ जागा या चाकातील एक महत्त्वाचा भाग आहे, असे खारघरचे कार्यकर्ते नरेशचंद्र सिंग यांनी सांगितले. सिंग म्हणाले, “आम्ही या अधिवासांमध्ये आणि आजूबाजूला पर्यावरणीय आणि पर्यावरणीय संतुलन काळजीपूर्वक राखले पाहिजे, अन्यथा अशा घटनांची अपेक्षा करा.”
— टीम एन एस टी.
— निर्मिती : अलका भुजबळ. ☎️ 9869484800