ओठावरलं गाणं (८२)

नमस्कार🙏
रेडिओवर प्रेम करणाऱ्या सर्वांना नववर्षाच्या हार्दिक शुभेच्छा. 💐 “ओठावरलं गाणं” या सदरात सर्व रसिक श्रोत्यांचं मन:पूर्वक स्वागत !

शब्द, सूर आणि संगीत या तीन गोष्टींच्या सहाय्याने एक सुंदर गाणं तयार होतं आणि अशी असंख्य गाणी एके काळी आपलं मनोरंजन करण्याचा वसा घेतलेल्या रेडिओ ने आपल्याला दिली आहेत.

आज आपण पहाणार आहोत रेडिओवर ऐकून ऐकून आपल्या हृदयात स्थान मिळवलेलं ज्येष्ठ कवी मंगेश पाडगावकर यांनी लिहिलेलं एक गाणं ज्याचे शब्द आहेत –

कुठे शोधिसी रामेश्वर अन् कुठे शोधिसी काशी
ह्रदयातील भगवंत राहिला ह्रदयातून उपाशी

माणूस नावाचा प्राणी जरा विचित्रच आहे, नाही का ? तो नेहमीच देवाची भक्ती करता करता मंदिरातून आणि दगडाच्या मुर्तीतून परमेश्वराचं अस्तित्व शोधत असतो. त्यासाठी कितीही पायपीट करावी लागली, देवदर्शनासाठी रांगेत नंबर लावून उभं रहायला लागलं तरीही उन्हातान्हाची पर्वा न करता तो तासनतास तिष्ठत उभा राहतो.

कवी मात्र या सगळ्या गोष्टींच्या विरूद्ध आहे. म्हणूनच तो पोटतिडकीने, कळकळीने सांगतो आहे कि बाबारे रामेश्वर, काशी, गया ही पुण्यक्षेत्रं आहेत हे कितीही जरी खरं असलं तरी चराचरातून आपलं अस्तित्त्व दाखवणारा परमेश्वर तुला त्या दगडाच्या मूर्तीत भेटणार नाही. खरं तर प्रत्येक माणसाच्या ह्रदयात परमेश्वराचा वास असतो. पण घरातलं माणूसच उपाशी रहावं तसा हा माणसाच्या ह्रदयातला भगवंत वंचित रहातो माणसाच्या भक्तीपासून आणि माणूस वंचित रहातो ह्रदयातल्या या ईश्वराला भेटण्यापासून !

झाड फुलांनी आले बहरून
तू न पाहिले डोळे उघडून
वर्षाकाळी पाऊसधारा
तुला न दिसला त्यात इशारा
काय तुला उपयोग आंधळ्या दीप असून उशाशी

तू रोज सकाळी उठल्यावर अंगणात येऊन पाहतोस तेंव्हा अंगणातल्या झाडावरची फुलं तुझ्याकडे पाहून हसत असतात. त्यावेळी ८.०५ ची गाडी मला मिळेल की नाही किंवा आजही मला लेट मार्क तर लागणार नाही ना ? असे विचार तुझ्या डोक्यात घोळत असतात. मग फुलांचं रूप घेऊन तुझ्या दाराशी आलेल्या परमेश्वराला तू कसा ओळखणार? पावसाच्या जलधारा घराच्या पत्र्यावर आवाज करत आपलं धारानृत्य तुझ्यासमोर सादर करत असतात तेंव्हा त्या तांडवनृत्यामधून हे जग चालवणारी अतींद्रिय शक्ती तुला भेटायला आलेली असते. परमेश्वराच्या या स्वरूपाकडे तुझं लक्षच नसतं कारण गाड्या बंद पडल्या तर मी ऑफिसला कसा जाणार याची तुला काळजी असते. त्यामुळे जवळून दर्शन देणाऱ्या परमेशाच्या या स्वरूपाकडे तुझं कधीच लक्ष गेलं नाही. परमेश्वरी अंश असलेला हा तेजाचा दीप तुझ्यासमोर उजळत असतो पण तुझ्या डोळ्यावरील काळजीच्या पट्टीमुळे तू आंधळा बनला आहेस. त्यामुळे या परमेश्वराची ओळख तुला कधीच पटली नाही.

रूद्राक्षांच्या गळ्यात माळा
लाविलेस तू भस्म कपाळा
कधी न घेऊन नांगर हाती
पिकविलेस मातीतून मोती
हाय अभाग्या भगवे नेसून घर संन्यासून जाशी

कपाळावर भस्माचे पट्टे ओढून आणि गळ्यात रूद्राक्षांच्या माळा घालून तू मंदिरातून आणि दगडाच्या मूर्तीतून संन्यस्त वृत्तीचा अंगिकार करत परमेश्वराचा शोध घेत राहिलास पण तुझ्या जीवनात रोज कुठल्या ना कुठल्या रूपातून तुला दर्शन देणाऱ्या ईश्वराचं अस्तित्व तुला जराही जाणवलं नाही. “काखेत कळसा आणि गावाला वळसा” या म्हणीप्रमाणे तू भगवी वस्त्र धारण करून, त्याचा शोध घेण्यासाठी निरनिराळी तीर्थक्षेत्रं पालथी घातलीस. त्यापेक्षा जर हातात नांगर घेऊन तू शेती केली असतीस तर भूगर्भातून येणाऱ्या पिकांमधून तो तुला वाऱ्यावर डोलताना दिसला असता, काळ्या मातीच्या ढेकळांमधुन हसताना दिसला असता. पण तू मात्र भगवी वस्त्रं, कपाळावर भस्माचे पट्टे ओढून आणि घराचा त्याग करून आपला हृदयातला परमेश्वर न ओळखता इतरत्र त्याचा शोध घेत राहिलास.

देव बोलतो बाळमुखातून
देव डोलतो उंच पिकातून
कधी होऊनी देव भिकारी
अन्नासाठी आर्त पुकारी
अवतीभवती असून दिसेना शोधितोस आकाशी

ज्या परमेश्वराचा शोध घेण्यासाठी तू आकाश पाताळ एक केलंस तरी तुला अजूनही त्याचं दर्शन झालं नाही तोच परमेश्वर बाळाच्या बोबड्या बोलांमधून, त्याच्या मोहक हास्यातून आणि त्याच्या डोळ्यांमधून तुझ्याशी संवाद साधू पहात असतो. तू कधी शेतकरी होऊन पायाखालच्या मातीशी गप्पा मारल्या नाहीस‌, मातीतून तरारून वर आलेल्या उंच पिकांमधून, परमेश्वर तुझ्याकडे पहात असताना तू मात्र तीर्थक्षेत्रं पालथी घालून त्याचा शोध घेत राहिलास.‌ देवळाच्या परिसरात हिंडत राहून आतल्या गाभाऱ्यातील दगडाच्या मूर्तीत तो भेटावा म्हणून तू त्याची करूणा भाकत होतास. पण वेड्या, तो तिथेच भिकाऱ्याच्या वेषात उभा राहून तुझं त्याच्याकडे लक्ष जावं म्हणून भिकेची याचना करत होता. निरनिराळ्या रूपांमधून तुझ्या अवतीभवती वावरणाऱ्या परमेश्वरी अस्तित्वाकडे लक्ष न देता तू त्याला आकाशात शोधत राहिलास. वेड्या माणसा, अंतर्मुख होऊन तुझ्या मनात डोकावून पाहिलं असतंस तरीदेखील तुला त्याचं दर्शन झालं असतं पण दुर्दैवाने तुम्ही दोघेही एकमेकांपासून वंचित राहिलात.

संगीतकार यशवंत देव यांनी संगीतबद्ध केलेलं हे गाणं गायक सुधीर फडके यांच्या आवाजात ऐकताना कवीचे शब्द त्यांच्या स्पष्ट शब्दोच्चारामधून आपल्या ह्रदयात झिरपत जातात. नाही का ?

– लेखन : विकास भावे
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800