कळ्या फुलतांना.
साधारण 18 ते 20 वर्षांपूर्वीची गोष्ट !
प्रफुल आणि प्रफुल चे मित्र प्रा. दीपक कुलकर्णी या दोघांनी मिळून १०-१२ वयोगटातील मुलांसाठी एक प्रोजेक्ट करायचा विचार केला. प्रा. दीपक मुलांसाठी हस्ताक्षरांचे क्लासेस घ्यायचे आणि त्याला खूप छान रिस्पॉन्स मिळायचा. कारण त्यांची सांगण्याची पद्धत, समजावण्याची पद्धत मुलांना खूप आवडायची. त्यामुळे त्यांच्या क्लासला खूप डिमांड असायची.
प्रफुल आणि प्रा दीपक यांनी लोकसत्ताच्या (नागपुर) सहकार्याने मुलांसाठी वर्कशॉप करायचं ठरवलं. मुलांना स्टेज डेअरिंग यावं, त्यांना आपलं मत सगळ्यांसमोर मांडता यावे, त्यांचा स्टेज फीअर निघून जावा, यासाठी त्यांनी आठ दिवसाचं वर्कशॉप केलं. मुलांना खूप काही शिकायला मिळाले. हे वर्कशॉप ज्या मुलांसाठी केले त्यांचे वयोगट साधारण दहा ते बारा वर्षे. म्हणजे ५ वी ते ७ वीत असणारी, तीस ते पस्तीस मुलं होती. बहुतेक अतिशय लाजाळु अन भिडस्त.
पहिल्यांदा जेव्हा मुलांना नाव विचारले गेलं तेव्हा मुळात स्टेज डेरिंग असलेली दोन-तीन, मुलं सोडली तर बाकीचे अर्धा आवाज पोटात गेलेले. फक्त समोर आपल्या ओळखीची मित्र मैत्रीण असेल तर त्याच्याकडे पाहून आपलं नाव, कसं बसं सांगु शकणारे. आणि पद्धत अशी की, केव्हा एकदा या स्टेजवरून उतरून पळतो. कुठलाही डायलॉग कसा बोलायचा, संवादाची फेक कशी असावी, कशा पद्धतीने बोलली जावे, नाव सांगताना आपला आत्मविश्वास कसा वाढेल, नाव सांग म्हणून विचारलं की त्यावर आपल्याबद्दल माहिती सांगायची वेळ आल्यावर, आपण काय काय सांगितलं पाहिजे, कशा पद्धतीने सांगितलं पाहिजे, असे बऱ्याच गोष्टी मुलांना शिकवण्या पासुन सुरुवात करावी लागली. नंतर गावातल्या काही प्रतिष्ठित व्यक्तींना बोलवुन त्यांचे अनुभव ऐकवण्यात आले. त्यांनी दिलेल्या टिप्स मुलांना सांगितल्या गेल्या.
या निमित्ताने एक वेगळाच अनुभव आम्ही अनुभवला. जी मुलं बोलताना गांगरायची, घाबरायची, डायलॉग म्हणताना सुरुवातीला काही वाक्य विसरून जायची, तीच मुलं नंतर नंतर एकदम कॉन्फिडेंटली स्टेजवर येऊन भराभर, न चुकता डायलॉग म्हणायला लागली. आपल्याबद्दल काय विशेष, वेगळं सांगू शकतो, हा प्रश्न विचारल्यावर स्वतःबद्दल काय सांगायचं, हेच माहिती नसलेल्या मुलांना स्वतःचा शोध लागला.
माझ्या लेकाचा मित्र, आपला अनुभव सांगताना म्हणाला, जेव्हा सुरुवातीला स्टेजवर जायचं तेव्हा पोटात उंदीर उड्या मारायला लागायचे. कधी कधी असं वाटायचं पोटातून उडी मारून तोंडातून बाहेर येतील की काय ? पण आता माझं स्टेज डेरिंग पाहून पोटातले उंदीर पळून गेले. हे ऐकून सगळे जाम हसले.
मी काय करू शकतो, मला काय येतं, माझ्यात काय आहे, याचा शोध लागल्यावर या मुलांमधला चार पाच दिवसातच पडलेला फरक अवर्णनीय होता.
पहिल्या दिवशी पालक होते आणि शेवटच्या दिवशी पण होते. मधल्या टप्प्यात पालक फक्त आपल्या मुलांना वर्कशॉपला सोडून निघून जायचे आणि घ्यायला यायचे. सुरुवातीला एक दोन दिवस कुरकुर करणारी मुलं, शेवटच्या दिवशी मागे लागली. वर्कशॉपचे दिवस वाढवा नाहीतर पुन्हा सुरू करा. आम्ही वर्षभर यायला तयार आहे. याचा वेगळाच अनुभव अनुभवला.
या सगळ्या कार्यक्रमांची सूत्रधार, एक चुणचुणीत मुलगी, कल्याणी. छान गट्टी जमली होती तिच्याशी. सुरुवातीला तिने पण, न घाबरता लिहुन आणले लं नुसतं वाचून दाखवले आणि शेवटच्या दिवशी मात्र तिने खूप सुरेख पद्धतीने सूत्रसंचालन केले. ती म्हणाली, या वर्कशॉप चा मला सुद्धा खूप फायदा झाला. तिथे सुरू झालेले तिचे आणि माझे काकू पुतणीचं नातं अजूनही तेवढेच घट्ट आहे.
मुलांबरोबर काम करताना त्यांची निरागसता, त्यांचं डेडिकेशन आणि आवडत्या गोष्टीत रमून जाण्याची त्यांची मानसिकता यातून मला सुद्धा खूप काही शिकायला मिळालं. या पद्धतीचे वर्कशॉप आता कोणी घेत आहे याची क्लिप व्हाट्सअप वर पाहिली. आणि जुन्या आठवणी सहज पुन्हा वर आल्या.
नुकताच मराठी भाषा दिवस झाला. असे प्रयोग आज पण होत असतील. कदाचित या अशा प्रकल्पानी या कोवळ्या कळ्यांना फुलवण्याचा प्रयोग कसा सहज शक्य होऊ शकतो हे आठवुन गेलं.
– लेखन : क्षमा प्रफुल. नवी दिल्ली
– संपादन : देवेंद्र भुजबळ. ☎️ 9869484800
छान उपक्रम.