मुलांमध्ये होणाऱ्या असंसर्गजन्य आजारांसाठीच्या एम्स नागपूर येथील बालरोगशास्त्र विभागातील उत्कृष्टता केंद्राचे उद्घाटन एम्स नागपूरचे कार्यकारी संचालक आणि सीईओ प्रा. डॉ. प्रशांत जोशी यांच्याहस्ते नुकतेच झाले.
यावेळी बोलताना प्रा. डॉ. प्रशांत जोशी यांनी, बालपणात सुरू होणाऱ्या आणि प्रौढांमध्ये असंसर्गजन्य आजारांना कारणीभूत ठरणाऱ्या सर्व समस्यांना तोंड देण्याचे महत्त्व अधोरेखित केले. ते म्हणाले, “प्रौढांच्या अनेक आजारांचे जोखीम घटक बालपणातच कार्य करू लागतात. व्यायामाचा अभाव, असंतुलित आहार, मोबाईल चा वाढलेला स्क्रीन-टाइम या बालकांमधील समस्या बालपणातच हाताळल्या जाणे असणे आवश्यक आहे.यादृष्टीने एम्स नागपूर बालरोगशास्त्र विभागाने हा विभाग सुरू करून एक उत्तम पाऊल उचलले आहे”.
या प्रकल्पाला युनिसेफ महाराष्ट्रचे पाठबळ असून उद्घाटन समारंभाला युनिसेफचे राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय अधिकारी उपस्थित होते. या प्रदेशातील हा अशा प्रकारचा पहिलाच उपक्रम आहे. सिकलसेल रोग, ऑटिझम आणि इतर बाल विकासात्मक विकार, टाइप १ मधुमेह, लठ्ठपणा, जन्मजात आणि संधिवात हृदयरोग, बालपण मानसिक विकार आणि बालपण दमा आणि ऍलर्जी यासारख्या असंसर्गजन्य विकारांच्या समस्या असलेल्या मुलांना याचा खूप फायदा होईल.
उद्घाटन समारंभाला उपस्थित असलेल्या युनिसेफ इंडियाचे आरोग्य प्रमुख डॉ. विवेक सिंग यांनी एम्स नागपूरने घेतलेल्या या उपक्रमाचे कौतुक केले. ते म्हणाले, “महाराष्ट्र हे अशा नऊ राज्यांपैकी एक आहे जिथे युनिसेफ संपर्क, क्षमता बांधणी आणि कृती-आधारित संशोधन यासह एनसीडींसाठी कार्यक्रमांना पाठिंबा देण्याची योजना आखत आहे. आम्ही एक हब अँड स्पोक मॉडेल विकसित करण्याची योजना आखत आहोत आणि एम्सशी सहयोग करण्यास आनंदी आहोत जे केवळ महाराष्ट्रासाठीच नाही तर शेजारील राज्यांसाठी देखील तांत्रिक संसाधन केंद्र म्हणून काम करेल.”
“विदर्भ हे महाराष्ट्राच्या एक तृतीयांश लोकसंख्येचे घर आहे” आणि येथे सीओईची स्थापना केल्याने ११ लगतच्या जिल्ह्यांमध्ये आरोग्य व्यवस्थेची क्षमता वाढवणे, सूक्ष्म अंमलबजावणीचे मार्गदर्शन करण्यासाठी कृती संशोधन, हब स्पोक मॉडेलद्वारे मार्गदर्शन करणे,” असे मत युनिसेफ महाराष्ट्रचे प्रमुख श्री. संजय सिंग यांनी व्यक्त केले.
युनिसेफचे आरोग्य विशेषज्ञ डॉ. मंगेश गढारी यांनी महाराष्ट्रातील एनसीडींचा भार, एम्स नागपूरमधील सीओईची उद्दिष्टे आणि महाराष्ट्रातील बालपणीच्या एनसीडींसाठी भविष्यातील योजना आणि उपलब्धी स्पष्ट केल्या.
उद्घाटनप्रसंगी वरिष्ठ सल्लागार आणि प्रसिद्ध नवजात शिशुतज्ज्ञ डॉ. सिमीन इराणी उपस्थित होत्या. त्यांनी बालपणातील एनसीडींच्या संदर्भात बदलाच्या सिद्धांतावर सविस्तरपणे चर्चा केली. “२५% नवजात बालके लहान आणि असुरक्षित असतात. गर्भाशयात अपुरे पोषण असल्याने, त्यांच्या जनुकांना कमी ऊर्जेच्या पुरवठ्याशी कायमचे जुळवून घ्यावे लागते. जेव्हा त्यांना बालपणात जास्त अन्न मिळते, तेव्हा काळजीवाहकांना वाढीचे मापदंड जुळवून घेत आहेत याचा आनंद वाटू शकतो. तथापि, ही प्रत्यक्षात प्रौढत्वातील एनसीडींची सुरुवात आहे”, असे त्या म्हणाल्या.
एम्स नागपूर येथील बालरोगशास्त्राचे प्राध्यापक आणि सिकल सेल रोगावरील प्रकल्प प्रमुख डॉ. आकाश बंग यांनी निरीक्षण नोंदवले की २० वर्षांखालील २ अब्ज मुले आणि किशोरवयीन मुले एनसीडीने ग्रस्त आहेत आणि दरवर्षी १० लाखांचा मृत्यू होतो, यापैकी ८५% मृत्यू भारतासारख्या एलएमआयसी देशांमध्ये होतात. या संदर्भात युनिसेफ आणि एम्सचे आदेश समान आहेत.
एम्स नागपूर येथील बालरोगशास्त्राच्या प्राध्यापक आणि प्रमुख आणि सीओईच्या प्रकल्प प्रभारी डॉ. मीनाक्षी गिरीश यांनी उपस्थितांना विभागाकडून देण्यात येणाऱ्या शक्ती आणि सेवांबद्दल माहिती दिली ज्यामध्ये विशेष सेवा, सार्वजनिक उपक्रम, स्वयंसेवी संस्थांसोबतचे सहकार्य, सार्वजनिक आरोग्य विभाग आणि इतर संस्था यांचा समावेश आहे. बालरोगशास्त्र विभागाकडून सध्या सुरू असलेल्या संशोधन उपक्रमांचा त्यांनी उल्लेख केला आणि सीओई – कडून हाती घेण्यात येणाऱ्या भविष्यातील योजना स्पष्ट केल्या. एम्स नागपूरला आदिवासी व्यवहार मंत्रालयाने सिकल सेल रोगासाठी क्षमता केंद्र म्हणून आधीच मान्यता दिली असल्याने, हा उपक्रम विशेषतः सिकल सेल रोगात संस्थेच्या प्रयत्नांना चालना देईल, असे त्या म्हणाल्या.
इंडियन अकादमी ऑफ पेडियाट्रिक्सचे माजी राष्ट्रीय अध्यक्ष आणि नागपूर येथील COMHAD, UK चे कार्यकारी संचालक डॉ. उदय बोधनकर आणि इंडियन अकादमी ऑफ पेडियाट्रिक्सचे विद्यमान राष्ट्रीय अध्यक्ष डॉ. वसंत खलटकर यांच्यासह केंद्रीय IAP च्या महत्त्वाच्या पदाधिकाऱ्यांनी या विशेष प्रसंगी उपस्थित राहून आपला पाठिंबा दिला.
उद्घाटन समारंभाच्या आधी बोर्ड रूममध्ये एक सहकार्य बैठक आयोजित करण्यात आली होती. या बैठकीला अमेरिका आणि इतर देशांमधील राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय अधिकारी, युनिसेफ दक्षिण आशिया प्रदेशातील अधिकारी, राष्ट्रीय आणि राज्य प्रमुख; युनिसेफ देणगीदारांचे अधिकारी; एम्स नागपूरचे अधिकारी, वैद्यकीय अधीक्षक डॉ. सीमा पारवेकर उपस्थित होते.
अतिरिक्त प्राध्यापक, डॉ. उर्मिला डहाके यांनी आभार मानले. बालरोग विभाग एम्स नागपूरचे तज्ज्ञ डॉ. आकाश बंग, डॉ. उर्मिला डहाके, डॉ. अभिजित चौधरी, डॉ. अभिषेक मधुरा, डॉ. शिखा जैन, डॉ. सुप्रिया कुशवाह, डॉ. रूपाली रोकडे, डॉ. बालकिशन चौधरी आणि मानसोपचार विभागातील डॉ. श्रीलक्ष्मी हे सिकलसेल रोग, टाइप १ मधुमेह मेलीटस, लठ्ठपणा, जन्मजात आणि संधिवात हृदयरोग, बाल विकास, दमा आणि ऍलर्जी आणि बालपण आणि किशोरवयीन मानसिक आरोग्य यावरील साप्ताहिक एनसीडी क्लिनिक चालवण्याचे नेतृत्व करतील. कार्यकारी संचालक डॉ. प्रशांत जोशी, डॉ. विवेक सिंग, श्री. संजय सिंग, डॉ. वसंत खलटकर आणि डॉ. उदय बोधनकर यांच्या हस्ते मुलांमध्ये टाइप १ मधुमेह मेलीटस या विषयावर एक रुग्ण पुस्तिका प्रकाशित करण्यात आली. एनसीडी क्लिनिकमध्ये रुग्ण आणि काळजीवाहकांच्या शिक्षणासाठी लावण्यात आलेल्या माहितीपूर्ण पोस्टर्सचे सर्व मान्यवरांनी कौतुक केले. “ही एका नवीन सहकार्याची सुरुवात आहे जी मुलांसह सर्वांनाच फायदेशीर ठरेल,” असे डॉ. उदय बोधनकर यांनी सांगितले.
— लेखन : डॉ सुधीर मंगरूळकर. नागपूर
— संपादन : देवेंद्र भुजबळ.
— निर्माती : सौ अलका भुजबळ. ☎️ 9869484800