मुंबईतील अंधेरी रेल्वे स्टेशन हे पश्चिम रेल्वे नेटवर्कमधील सर्वात व्यस्त स्थानकांपैकी एक असून दोन प्रमुख रेल्वेमार्गाची सेवा देते. यामध्ये छत्रपती शिवाजी टर्मिनस किंवा पनवेलकडे जाणारी हार्बर मार्ग आहे. त्याच वेळी, चर्चगेट आणि डहाणू पश्चिम रेल्वे मार्गाला जोडणारे आहेत. तसेच वर्सोवा – अंधेरी – घाटकोपर मेट्रो लाइन स्टेशनच्या पूर्वेस आहे. अंधेरी हे लांब पल्ल्याच्या गाड्यांसाठी एक प्रमुख स्थानक आहे आणि दररोज सुमारे ४.२ लाख प्रवाश्यांची येथून वाहतूक होते. येथे नऊ प्लॅटफॉर्म आहेत. त्यापैकी आठ व नऊ हे लांब पल्ल्याच्या गाड्यांसाठी आहेत. त्याच वेळी उर्वरित प्लॅटफॉर्म उपनगरी गाड्यांसाठी आहेत.
स्टेशनवर प्राथमिक प्रवेश अंधेरी पश्चिमेकडील आहे. तर त्याचे प्रवेशद्वार पूर्वेकडील बाजूला असून तेथे प्रचंड गर्दी असते. स्टेशनच्या दोन्ही बाजूला अनेक एफओबी (फूट ओव्हर ब्रिज) ते कनेक्ट करतात. त्याचवेळी जी.के. गोखले आरओबी रेल्वे ओव्हर ब्रिज) ते स्कायवॉकने हा मेट्रो स्टेशनला रस्ता जोडला गेला आहे. जे प्रवाश्यांसाठी सोयीचे आहे.
या सर्व परिस्थितीचा विचार करून इंडियन रेल्वे स्टेशन डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन लिमिटेड (आयआरएसडीसी) अंधेरी रेल्वे स्थानक टप्प्याटप्प्याने विकसित करणार आहे. यासाठी पुनर्विकासाचे एकूण क्षेत्र ४.३१ एकर आहे. पहिल्या टप्प्यात २.१ एकर आणि दुसर्‍या टप्प्यातील उर्वरित क्षेत्रावर काम केले जाणार आहे. पहिल्या टप्प्यात पुनर्विकासासाठी प्रकल्प खर्च २१८ कोटी रुपये निश्चित करण्यात आला आहे.
या बाबतीत अधिक माहिती देताना आयआरएसडीसीचे एमडी आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी श्री. एस.के. लोहिया म्हणाले की, येत्या काळात मुंबईतील अंधेरी स्थानकाशिवाय आम्ही दादर, कल्याण, ठाकूरली, वांद्रे, सीएसएमटी, ठाणे आणि बोरिवली स्थानकांचा पुनर्विकास करणार आहोत. या प्रकल्पांमधील काम वेगवेगळ्या टप्प्यात केले जाईल. या स्थानकांच्या पुनर्विकासामुळे वास्तविक क्षमता वाढेल आणि सामाजिक-आर्थिक परिवर्तन होईल.
भारतभरातील अनेक रेल्वे स्थानकांचा पुनर्विकास इंडियन रेल्वे स्टेशन डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन लिमिटेड
करीत आहे. त्यात मुंबईच्या अंधेरी स्थानकाचा समावेश आहे, जे भारताच्या व्यावसायिक आणि आर्थिक केंद्रात स्थित आहे आणि जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या असलेल्या शहरांमध्ये आहे. स्थानकांच्या पुनर्विकासाचे उद्दिष्ट प्रवाशांना जागतिक दर्जाच्या सुविधा पुरविणे आणि प्रवासाचा अनुभव वाढविणे हे आहे.
हे २१ हजार ८४३ चौरस मीटर मध्ये तयार केले जाणार आहे. पुनर्विकासासाठी डीबीएफओटी (डिझाइन, बिल्ड, फायनान्स, ऑपरेशन आणि ट्रान्सफर) मॉडेलचा अवलंब करण्यात आला आहे. त्याचे पुनर्विकास मॉडेल सक्षम प्राधिकरणास मंजुरीसाठी पाठविले आहे. पुन्हा आवश्यक असल्यास अंधेरी रेल्वे स्थानकाच्या पहिल्या टप्प्यातील विकासासाठी आरएफक्यू (पात्रतेसाठी विनंती) जारी केले जातील. फ्लोर प्लॅनच्या अतिरिक्त मंजुरीसह अंधेरी स्थानकाचा मास्टर प्लॅन २१ मे २०२१ रोजी पश्चिम रेल्वेकडून प्राप्त झाला आहे.
नियोजित अंधेरी स्टेशन
पुनर्विकासावर स्टेशनची पूर्वेकडील बाजू पूर्वेकडे दिली जाईल. जे सर्व उड्डाणपूल पूल आणि मेट्रो स्थानकांना रेल्वे स्थानकांसह समाकलित करेल. स्टेशन डिकन्जेस्ट व्यतिरिक्त वर्सोवा मार्ग रोडवर प्रवेश, ड्रॉप-ऑफ / पिकअपची योजना आखण्यात आली आहे. त्याच वेळी स्टेशनची छप्पर पूर्णपणे आकाश आणि स्वामी नित्यानंद मार्ग रोडसह पूर्णपणे एकत्रित केली जाईल. याशिवाय अशी छप्पर बनवण्याचेही नियोजन आहे.
चर्चगेट आणि सीएसएमटी स्थानकांसारख्या उपनगरी स्थानकांवर पावसाचे पाणी आणि प्लॅटफॉर्ममध्ये थेट सूर्यप्रकाश आहे. त्याच वेळी, स्टेशन १००% अक्षम-प्रवेशयोग्य असेल आणि हरित इमारत संकल्पनेवर विकसित केले जाईल. सीसीटीव्हीसह इतर उपकरणांसह आधुनिक बांधकाम व्यवस्थापन प्रणालीसह हे एक स्मार्ट स्टेशन म्हणून पुनर्विकास केले जात आहे.
येथील व्यावसायिक विकास आराखडा कॉन्कोर्स स्तरावरही तयार करण्यात आला असून यामुळे प्रवाशांना अधिक चांगल्या सुविधा मिळू शकतील.
भारत सरकारच्या धोरणानुसार रेल्वे स्थानकांचा पुनर्विकास करणे ही प्राथमिकता आहे. जे रेल्वे स्थानक क्षेत्रांना ‘रेलपोलिस’ मध्ये रूपांतरित करेल. मिश्र वापर विकासासह एक मिनी स्मार्ट सिटी जेथे आपण आपले कार्य काहीकाळ थांबवून विश्रांती घेऊन प्रवास करु शकता, खेळू शकता. यामुळे गुंतवणूक आणि व्यवसायाच्या संधी आकर्षित होतील.
हा पुनर्विकास स्टेशनला अत्याधुनिक सुविधा पुरवेल आणि आपला प्रवासाचा आनंद वाढवेल. यासाठी इंडियन रेल्वे स्टेशन डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन लिमिटेडच्या मिशन पद्धतीत विकासाला गती देण्यासाठी, व्यवसाय प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी आणि व्यवसाय करणे सुलभ करण्यासाठी स्टेशन पुनर्विकासासाठी नोडल एजन्सी म्हणून नेमणूक केली आहे. स्टेशनच्या पुनर्विकासासाठी पुस्तिका, मार्गदर्शक पुस्तके व योजनांचा सर्वांगीण संच विकसित करणे. ज्यामध्ये ट्रान्झिट-ओरिएंटेड डेव्हलपमेंट (टीओडी) च्या तत्त्वांवर रेल्वेच्या जमिनीवर व्यावसायिक विकास केला जाऊ शकतो.
या योजना विकसित करताना, आयआरएसडीसीने भारत सरकारद्वारे जारी केलेल्या गृहनिर्माण व शहरी व्यवहार विषयक मार्गदर्शक पुस्तिका नुसार फॉर्म-आधारित योजना अवलंबली आहे. या योजनेचा एक भाग म्हणून, १२३ स्थानकांच्या पुनर्विकासावर काम सुरू आहे. यापैकी आयआरएसडीसी ६३ स्थानकांवर काम करीत असून आरएलडीए स्थानकांवर कार्यरत आहे.
आयआरएसडीसी
इंडियन रेल्वे स्टेशन डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन लिमिटेड (आयआरएसडीसी) ही आरएलडीए, आरआयटीईएस आणि आयआरसीओएनची संयुक्त उद्यम कंपनी आहे. आयआरएसडीसी देशातील रेल्वे स्थानकांचे रुपांतर भारतीय रेल्वेच्या जागतिक दर्जाच्या २४x७ हबमध्ये करीत आहे आणि रेल्वेच्या पुनर्विकासासाठी नोडल एजन्सी आणि मुख्य प्रकल्प विकास संस्था आहे.
– देवेंद्र भुजबळ. 9869484800.